M?œZAKERE S?œRECİ

Avrupa Birli?Ÿi Devlet ve Hükümet Ba?Ÿkanlarının 17 Aralık 2004 tarihli Zirvesinde aldı?Ÿı karar do?Ÿrultusunda 3 Ekim 2005 tarihinde Lüksemburg'ta yapılan Hükümetler Arası Konferans ile Türkiye resmen AB'ye katılım müzakerelerine ba?Ÿlamı?Ÿtır. Yine aynı gün bir basın toplantısı düzenlenerek Türkiye için Müzakere ?‡erçeve Belgesi yayımlanmı?Ÿtır. Böylece, Türkiye ile AB arasındaki ini?Ÿli çıkı?Ÿlı ili?Ÿki, çok önemli bir dönüm noktasını a?Ÿarak yepyeni bir sürece girmi?Ÿtir. 

Türkiye ile müzakerelerin açılması, Kopenhag siyasi kriterlerinin yeterli ölçüde kar?Ÿılanması ile mümkün olmu?Ÿtur.  Bu a?Ÿamadan sonra da AB'nin, Türkiye'nin bu alandaki uygulamalarını yakından izlemeye devam edece?Ÿi kesindir.

Bu sürecin bir di?Ÿer önemli yanı, siyasi kriterlere ilaveten ekonomik kriterlerin ve özellikle müktesebat uyumunun ön plana çıkmasıdır. Ekonomik kriterler müzakerelere konu olmamakla birlikte, bu alandaki geli?Ÿmeler müzakere süreci boyunca AB tarafından yakından izlenecek ve bazı müktesebat ba?Ÿlıklarında müzakerelerin açılmasında ölçüt olarak kullanılabilecektir. Buradaki önemli husus, istikrara yönelik sürdürülebilir bir ekonomi politikasına devam edilmesi, özellikle mali dengesizliklerin azaltılması ve enflasyonla mücadelenin disiplinli bir ?Ÿekilde yürütülmesidir.

Ekonomik kriterlerin yanısıra, Türkiye'nin Gümrük Birli?Ÿinden kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmesi de müzakare sürecinde büyük önemi haizdir. AB, bu hususu bazı alanlarda müzakerelere ba?Ÿlamak için ko?Ÿul olarak öne sürebilecektir. Söz konusu yükümlülüklerimiz özellikle Malların Serbest Dola?Ÿımı, Sınai ve Fikri Mülkiyet Hakları ve Rekabet konuları kapsamında da yer almaktadır.

AB Müktesebatı, AB Hukuk sistemine verilen addır. Yakla?Ÿık 120 bin sayfadan olu?Ÿmaktadır. AB'yi kuran ve daha sonra de?Ÿi?Ÿikli?Ÿe u?Ÿrayan antla?Ÿmaları, aday ülkelerin AB'ye katılırken imzaladıkları katılım antla?Ÿmalarını, Konsey, Komisyon, Avrupa Toplulukları Adalet Divanı gibi Topluluk organlarının çıkardıkları tüm mevzuatı ifade etmektedir. Bu Müktesebat, Katılım Müzakere Fasılları 35 ba?Ÿlık altında sınıflandırılmı?Ÿtır. AB Müktesebatı fasıl ba?Ÿlıkları ?Ÿunlardır:

      1) Malların Serbest Dola?Ÿımı
      2) İ?Ÿçilerin Serbest Dola?Ÿımı
      3) İ?Ÿ Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi
      4) Sermayenin Serbest Dola?Ÿımı
      5) Kamu Alımları
      6) ?žirketler Hukuku
      7) Fikri Mülkiyet Hukuku
      8) Rekabet Politikası
      9) Mali Hizmetler
      10) Bilgi Toplumu ve Medya
      11) Tarım ve Kırsal Kalkınma
      12) Gıda Güvenli?Ÿi, Veterinerlik ve Bitki Sa?Ÿlı?Ÿı
      13) Balıkçılık
      14) Ta?Ÿımacılık Politikası
      15) Enerji
      16) Vergilendirme
      17) Ekonomik ve Parasal Politika
      18) İstatistik
      19) Sosyal Politika ve İstihdam
      20) İ?Ÿletme ve Sanayi Politikası
      21) Trans-Avrupa ?žebekeleri
      22) Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu
      23) Yargı ve Temel Haklar
      24) Adalet, ?–zgürlük ve Güvenlik
      25) Bilim ve Ara?Ÿtırma
      26) E?Ÿitim ve Kültür
      27) ?‡evre
      28) Tüketicinin ve Sa?Ÿlı?Ÿın Korunması
      29) Gümrük Birli?Ÿi
      30) Dı?Ÿ İli?Ÿkiler
      31) Dı?Ÿ, Güvenlik ve Savunma Politikaları
      32) Mali Kontrol
      33) Mali ve Bütçesel Hükümler
      34) Kurumlar
      35) Di?Ÿer Konular

Katılım Müzakereleri, Türkiye'nin AB Müktesebatını ne kadar sürede kendi iç hukukuna aktarıp, yürürlü?Ÿe koyaca?Ÿının ve etkili bir ?Ÿekilde uygulayaca?Ÿının belirlendi?Ÿi süreçtir. Klasik müzakerelerden çok farklıdır. Aday ülkelerin hareket alanları oldukça sınırlıdır.

AB Dı?Ÿi?Ÿleri Bakanları ve Türkiye Dı?Ÿi?Ÿleri Bakanının bir araya geldi?Ÿi Hükümetlerarası Konferans müzakerelerin resmi platformudur ve müzakere sürecine ili?Ÿkin siyasi kararlar burada ilan edilir. Fiili müzakereler bu platformda yapılmaz.

Fiili müzakereler AB üye devletlerinin Brüksel'deki daimi temsilcileri ve Türkiye'nin Ba?Ÿ Müzakerecisi ba?Ÿkanlı?Ÿındaki Müzakere Heyeti arasında gerçekle?Ÿir. Bu a?Ÿamada, Avrupa Komisyonu ile Türk Müzakere Heyeti bürokratları ve çalı?Ÿma gruplarının üyeleri arasında çok yo?Ÿun gayri resmi temaslar olur.

Hükümetlerarası Konferans

Hükümetlerarası Konferans, müzakere sürecinin önemli siyasi kararlarının açıklandı?Ÿı, üye devletler ve aday ülkenin Dı?Ÿi?Ÿleri Bakanlarından olu?Ÿan bir platformdur. Konferans toplantıları, üye devletlerin AB nezdindeki büyükelçileri ve Türkiye'nin ba?Ÿ müzakerecisi düzeyinde de düzenlenebilmektedir.

Bu forumda örne?Ÿin;

• Müzakerelerin resmen açılmasına ili?Ÿkin bildirimin yapılması;
• Müzakerelerin hangi müktesebat ba?Ÿlıklarında ba?Ÿlayaca?Ÿının açıklanması ve
• Müzakerelerin sonuçlandı?Ÿının ilan edilmesi

gibi konular ele alınabilir. Müzakerelerin hangi müktesebat ba?Ÿlıklarında ba?Ÿlayaca?Ÿı ve hangilerinde kapatılaca?Ÿı kararları Bakanlar Konseyi tarafından oybirli?Ÿi ile alınır. Bu konuda ilgili ülkenin görü?Ÿüne de ba?Ÿvurulur.

Tarama Süreci

Tarama Sürecinin ilk a?Ÿaması olan tarama toplantıları 20 Ekim 2005 tarihinde yapılan Bilim ve Ara?Ÿtırma faslı tanıtıcı tarama toplantısı ile ba?Ÿlamı?Ÿ ve 13 Ekim 2006 tarihinde yapılan Yargı ve Temel Haklar faslı ayrıntılı tarama toplantısı ile sona ermi?Ÿtir.  

Tarama toplantılarında Avrupa Komisyonu Bölüm Ba?Ÿkanı (Head of Unit) düzeyinde temsil edilmi?Ÿtir. Geni?Ÿleme Genel Müdürlü?Ÿü'nün içindeki Geni?Ÿleme Stratejisinin Koordinasyonu Bölümü tarafından toplantı hazırlıkları yapılmı?Ÿ ve Türkiye masası da toplantılara ba?Ÿkanlık etmi?Ÿtir. Taranan müzakere faslıyla do?Ÿrudan ilgili Genel Müdürlüklerinden de temsilciler toplantıda yer almı?Ÿtır.

Toplantılara, Türkiye tarafından; Taraması yapılan müzakere faslıyla do?Ÿrudan ilgili kamu kurum ve kurulu?Ÿlarının temsilcileri; İzleme ve Yönlendirme Komitesi ?œyeleri ve Daimi temsilcili?Ÿimizden yetkililer katılmı?Ÿtır.

Her bir müzakere faslı için önce tanıtıcı, sonra ayrıntılı tarama yapılmı?Ÿtır. Tanıtıcı bölümde (explanatory phase), Komison yetkilileri ilgili müzakere faslındaki AB müktesebatı hakkında bilgi vermi?Ÿtir. Tanıtıcı bölümün tamamlanmasından yakla?Ÿık 1 ay sonra ayrıntılı tarama toplantıları yapılmı?Ÿ ve bu kez a?Ÿa?Ÿıdaki hususlarda Türkiye tarafı sunu?Ÿları gerçekle?Ÿtirilmi?Ÿtir:

• İlgili ba?Ÿlıktaki müktesebatı kabule hazır mıyız? (whether Turkey can accept the relevant chapter of the acquis)
• İlgili ba?Ÿlıktaki müktesebata uygun kanunları kabul ettik mi? Etmediysek, bunun için nasıl bir takvim öngörüyoruz? (whether Turkey has the administrative structures and other capacity to implement the acquis properly; if not when they will be put in place)
• İlgili ba?Ÿlıktaki müktesebatı uygulamak için gerekli idari yapıları haiz miyiz? E?Ÿer de?Ÿilsek, bunları ne zaman kuraca?Ÿız? (whether Turkey has the administrative structures and other capacity to implement the acquis properly; if not when they will be put in place)
• İlgili ba?Ÿlıkta geçi?Ÿ tedbiri talep etmeyi öngörüyor muyuz? (whether Turkey intends to request transitional arrangements in the chapter under review)

Her bir müzakere faslının taraması bittikten sonra, Komisyon üye ülkelere bir rapor sunmaktadır. Buradaki de?Ÿerlendirme ve öneriler, o fasılda müzakerelerinin açılmasına temel te?Ÿkil etmektedir. Komisyon, raporlarında, ayrıntılı tarama sırasında ülkemizce verilen bilgilere dayanarak ülkemizin müzakerelere hazır olup olmadı?Ÿını de?Ÿerlendirmekte ve sonuç kısmında ya faslın müzakereye açılmasını önermekte; ya da bunun için tamamlanması gereken ön-?Ÿartları (benchmarks) ortaya koymaktadır.

Sonuç bölümü (öneriler) hariç, raporun hazırlanması sırasında ülkemize de danı?Ÿılmaktadır. Bunun dı?Ÿında, tarama toplantıları sonunda herhangi bir tutanak ve benzeri belge imzalanmamaktadır.

Bugüne kadar Avrupa Komisyonunca hazırlanan tarama raporları Avrupa Komisyonunun Geni?Ÿleme Genel Müdürlü?Ÿü web sayfasında yayınlanmaktadır.

Alt Komiteler

Türkie ile Avrupa Komisyonu arasında yürütülmekte olan bu süreç esasen 11 Nisan 2000 tarihinde yapılan Ortaklık Konseyi toplantısında alınan 3/2000 sayılı kararla  "AB müktesebatının ayrıntılı incelemesi"  (detailed scrutiny) adı altında fiilen 5 yıl önce ba?Ÿlatılmı?Ÿtır. AB müktesebatının ana ba?Ÿlıklar ?Ÿeklinde gruplandırılması sonucunda olu?Ÿan 8 alt komite kapsamında bir araya gelen ve Avrupa Komisyonu temsilcileri ile Türk bürokratlardan olu?Ÿan gruplar bugüne kadar yakla?Ÿık 40 toplantı yapmı?Ÿlardır.  Ayrıca 8 alt komite bünyesinde kurulan çalı?Ÿma grupları da çe?Ÿitli kereler bir araya gelmi?Ÿlerdir.

Müktesebatın ayrıntılı incelemesi amacıyla 2000 yılından bu yana faaliyette olan bu alt-komitelerin, müzakere sürecinde iki temel i?Ÿlevi olacaktır:

• İlgili müzakere faslında tarama süreci tamamlandıktan sonra yürürlü?Ÿe konulan AB müktesebatını ele almak (updated screening)
• Aday ülkenin uyum ve uygulama açısından üstlendi?Ÿi yükümlülüklerin izlenmesi (monitoring)

Fiili Müzakere Süreci

Bu sürecin ana ilkeleri ve modaliteleri, Müzakere ?‡erçevesi  Belgesinde yer almaktadır. A?Ÿa?Ÿudaki a?Ÿamalar fiili müzakere sürecinin temellerini te?Ÿkil eder:

• Tarama sürecinin sonuçlarına göre hangi müktesebat ba?Ÿlıklarında müzakerelerin ba?Ÿlayaca?Ÿına Bakanlar Konseyi karar verir; bu ba?Ÿlıklar Hükümetlerarası Konferansta ilan edilir. Bu karardan önce ilgili ülkenin görü?Ÿü alınmaktadır.
• Bu kararı takiben Bakanlar Konseyi, Türkiye'den, belirlenen ba?Ÿlıklardaki müzakere pozisyonlarını hazırlamasını ister.
• Belirlenen müktesebat ba?Ÿlıklarına göre, Türkiye'deki ilgili kamu kurum ve kurulu?Ÿları, özel sektör, sivil toplum kurulu?Ÿları ve üniversite temsilcilerinden olu?Ÿan çalı?Ÿma grupları, kendi taslak müzakere pozisyonlarını hazırlayarak Türk Müzakere Heyetine sunarlar.
• Müzakere Heyeti, üzerinde çalı?Ÿtı?Ÿı taslak müzakere pozisyonlarında gerekli gördü?Ÿü de?Ÿi?Ÿiklikleri yaparak Bakanlar Kuruluna takdim eder. Müzakere pozisyonuna ili?Ÿkin nihai kararı Bakanlar Kurulu verir ve uygun görece?Ÿi isti?Ÿarelerden sonra AB tarafına iletilir.
• Müzakere pozisyonunda Türkiye, söz konusu AB Müktesebat ba?Ÿlı?Ÿına uyumda katetti?Ÿi mesafeyi belirtir, öngörülen uyum çalı?Ÿmalarının takvimini ortaya koyar, uyum çalı?Ÿmalarının finansman ihtiyacını belirler ve gerekli görürse tam uyum için üyelikten sonra geçi?Ÿ dönemi veya geçici istisna talep eder.
• Türkiye'nin müzakere pozisyonlarına göre Avrupa Komisyonu aynı ba?Ÿlıklarda AB'nin taslak müzakere pozisyonunu hazırlar ve Bakanlar Konseyine sunar.
• Bakanlar Konseyi nihai pozisyonu oybirli?Ÿiyle belirleyerek, Türkiye'ye iletir. Bu a?Ÿama müzakerelerin fiilen ba?Ÿlaması anlamına gelir.